Lompat ke isi

Syafaat

Ti wikishia

Syafaat mangrupa salah sahiji kapercayaan umat Islam anu sarua, anu ngandung harti perantaraan di sisi Allah pikeun ngahampura batur. Tangtu waé, para ulama Muslim béda pendapat ngeunaan harti jeung watesan syafaat. Imamiyah, Murji'ah jeung Asy'ariyah percaya yén syafaat ngalingkup jalma anu ngalakukeun dosa-dosa badag. Sanajan kitu, ti sudut pandang Imamiyah, ngan jalma anu Allah ridha kana agamana. Sabalikna, golongan-golongan saperti Mu'tazilah jeung Zaidiyah percaya yén syafaat hartosna nambahan pahala jeung méakkeun mangpaat, sarta ngan dikhususkeun pikeun jalma anu tobat jeung anu taat.

Para ulama Muslim sapuk yén Rasulullah SAW mangrupa panyafaat. Imamiyah ogé nganggap para Imam Maksum AS salaku panyafaat. Para ulama Muslim ogé, dumasar kana riwayat-riwayat anu aya dina sumber hadis Syiah jeung Ahlus Sunnah, nyebutkeun yén para nabi, ulama agama, para syuhada, orang-orang beriman, jeung penghafal Al-Qur'an mangrupa panyafaat. Sabagian penganut Wahhabi ngabatesan syafaat Nabi ngan dina mangsa hirupna wungkul. Pandangan ieu ditampik ku ulama Muslim anu sanés.

Para ulama Muslim sapuk yén syafaat ti para panyafaat henteu ngalingkup jalma kafir jeung musyrik. Ogé, dina sababaraha riwayat ti para Imam Syiah disebutkeun yén jalma anu nganggap enteng salat, anu ghuluw (berlebihan) dina agama, jeung para pangawasa anu zalim bakal ditolak tina syafaat para panyafaat.

Kecap syafaat disebut sakitar 30 kali dina Al-Qur'an. Dina sababaraha ayat, syafaat ngan ukur dikhususkeun pikeun Allah, sedengkeun dumasar kana ayat-ayat séjénna, Allah masihan éta ka Rasul jeung jalma-jalma anu sanés. Aya sababaraha karya anu ditulis ngeunaan topik syafaat, di antarana Buku "Al-Syafa'ah fi al-Kitab wa al-Sunnah" karya Ja'far Subhani jeung buku "Al-Syafa'ah" karya Sayyid Kamal Haidari mangrupa sababaraha conto karyana.

Tina Kapercayaan Umum Umat Muslim

Sadaya umat Muslim sapuk dina penetapan prinsip syafaat.[1] Al-Allamah al-Majlisi dina bukuna Haqq al-Yaqin nganggap kapercayaan kana syafaat tiasa digolongkeun kana perkara-perkara pokok dina agama.[2] Ibnu Taimiyah nganggap prinsip syafaat mangrupa kapercayaan anu ditarima ku sadaya umat Muslim, sarta nyatakeun yén riwayat-riwayat ngeunaan éta mangrupa hadis mutawatir sarta diriwayatkeun dina kitab-kitab sahih saperti Shahih Al-Bukhari jeung Muslim.[3] Dumasar riwayat anu dicutat ku Syekh Shaduq ti [[Imam Ja'far ash-Shadiq AS], upami aya anu nampik syafaat, maka lain golongan Syiah.[4]

Tentu waé, dina harti jeung pangaruh syafaat aya béda pamadegan di antara mazhab jeung ulama Islam.[5] Ti sudut pandang Imamiyah, Asy'ariyah jeung Murji'ah, syafaat hartina ngaleungitkeun siksa jeung hukuman pikeun jalma anu dosa;[6] sedengkeun Mu'tazilah ngahartikeunana salaku nambahan pahala jeung meunangkeun mangpaat pikeun jalma anu taat jeung anu tobat.[7]

Disebatkeun yén kecap "syafaat" jeung turunanana kira-kira 30 kali dipaké dina Al-Qur'an.[8] Ogé dina sumber-sumber hadis Syiah[9] jeung Ahlus Sunnah[10] aya riwayat-riwayat ti Rasulullah SAW jeung Para Imam Syiah] ngeunaan topik syafaat. Ieu masalah ogé dibahas ku para ahli kalam jeung mufassir Muslim.[11] Kapercayaan kana syafaat ogé aya dina Yahudi jeung Nasrani.[12]

Pamahaman Konsep

hadis Syafaat, dipasang di Masjid Nabawi

Syafaat hartina ménta dicabutna siksa jeung sangsi ti jalma atawa jalma-jalma anu pantes kana siksa jeung sangsi[13] atawa ku kecap séjén, mangrupa jenis panengah atawa perantara dina ngahampura jeung ngahapunten dosa-dosa.[14]

Bédana Harti Syafa'at Nurutkeun Agama Jeung Nurutkeun Pangertian Sapopoé

Nasir Makarim Syirazi, saurang mufassir Syiah, ngabédakeun antara harti syafaat sacara agama jeung harti syafaat sacara pamakéan Sapopoé. Anjeunna boga pamadegan yén dina harti umum, anu nyafaatkeun ngagunakeun pangkat, kapribadian, jeung pangaruhna pikeun ngarobah kaputusan ti jalma anu boga kakuatan ngeunaan hukuman pikeun anak buahna, tanpa aya parobahan dina jiwa jalma anu disyafaati. Tapi, syafaat anu dicaritakeun dina Qur'an jeung riwayat-riwayat museur kana parobahan dina diri jalma anu disyafaati; nyaéta dina diri jalma anu disyafaati aya kaayaan anu nyieun anjeunna kaluar tina kaayaan anu henteu hadé sarta pantes dihukum, sarta ngaliwatan hubungan jeung anu nyafaatkeun, anjeunna nempatkeun dirina dina kaayaan anu hadé anu pantes dihampura.[15]

Syafaat Hartina Pitunjuk jeung Pimpinan

Aya ogé anu nganggap syafaat téh hartina pitunjuk jeung pimpinan. Maranéhna percaya yén wujud syafaat para panyafaat di dunya ieu nyaéta pitunjuk anu dibikeun ku maranéhna. Ku kituna, jalma anu di dunya ieu teu meunang pitunjuk, di ahirat ogé teu bakal meunang syafaat.[16] Para ulama saperti Murtadha Muthahhari jeung Ja'far Subhani nganggap yén syafaat Rasulullah SAW jeung para nabi lianna ka umatna, syafaat Al-Qur'an, komo syafaat para ulama ka jalma anu dididik jeung dipimpin ku maranéhna, téh asalna tina jenis ieu.[17]

Hubungan Syafaat jeung Tawasul sareng Maghfirah

Numutkeun Ja'far Subhani, tawasul miboga sababaraha rupa, salah sahijina nyaéta ménta syafaat ka jalma-jalma anu dipasihan idin ku Allah pikeun nyafaatkeun; ku kituna, tawasul téh mangrupa lampah jalma anu merlukeun anu ménta syafaat ka jalma anu boga pangkat luhur di sisi Allah, sedengkeun syafaat téh mangrupa lampah jalma éta anu ménta hampura ka Allah pikeun jalma anu merlukeun éta.[18] Dina Doa Tawasul, anu mangrupa salah sahiji doa anu kasohor, dua kecap "syafaat" jeung "tawasul" dicaritakeun babarengan. Di dinya, salian ti ngaliwatan tawasul ka opat belas urang Maksum, ogé dipénta syafa'at ti unggal sahijina.[19]

Numutkeun Murtadha Muthahhari, syafaat téh sarua jeung panghampura ti Allah, anu lamun disandikeun ka Allah, anu mangrupa sumber kahadéan jeung rahmat, disebut "maghfirah", tapi lamun disandikeun ka perantara-perantara rahmat, éta disebut "syafaat".[20]

Para Panyafaat

Para ulama Islam satuju yén Rasulullah SAW mangrupa salah sahiji ti para panyafaat.[21] Numutkeun maranéhna, anu dimaksud ku maqam mahmud dina ayat "وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَیٰ أَنْ یَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا",[22] nyaéta "maqam syafaat" anu dijangjikeun ku Allah ka Rasulullah SAW.[23] Syaikh Mufid dina bukuna Awa'il al-Maqalat nyebutkeun yén kaum Imamiyah (Syiah Itsna 'Asyariyah) sapuk yén salian ti Rasulullah SAW, Imam Ali AS jeung para Imam maksum séjénna bakal nyafaatkeun kaum Syiah aranjeunna.[24] Maranéhna ngajadikeun dasar sababaraha riwayat anu nunjukkeun yén Imam Ali AS jeung para Imam Syiah lianna téh panyafaat.[25]

Numutkeun kana ayat "لا یَمْلِکُونَ الشَّفاعَةَ إِلاَّ مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمنِ عَهْداً" (Maranéhna teu boga kawenangan pikeun nyafaatkeun, iwal jalma anu geus nyieun perjanjian di sisi Allah anu Maha Mirah),[26] ngan jalma anu geus nyieun perjanjian di sisi Allah anu bisa nyafaatkeun.[27] Para mufassir méré pamadegan anu béda-béda ngeunaan harti "perjanjian" éta.[28] Mufassir saperti Ath-Thabarsi jeung Sayyid Muhammad Husain Thabathaba'i boga pamadegan yén anu dimaksud ku perjanjian nyaéta iman ka Allah jeung ngabenerken para Rasul-Na.[29] Sabagian deui ngartikeunana salaku amal saleh,[30] sedengkeun sabagian anu sanésna deui ngartikeunana salaku tauhid jeung Islam.[31] Sakelompok mufassir Syiah, dumasar kana sababaraha riwayat,[32] ngartikeun "perjanjian" éta salaku wilayah Imam Ali AS jeung para Imam Maksum sanggeus anjeunna.[33]

Sabagian jalma, dumasar kana Surah An-Najm ayat 26, nganggap yén malaikat mangrupa salah sahiji panyafaat.[34] Dumasar kana hiji riwayat ti Imam Ali AS dina Nahjul Balaghah, Al-Qur'an mangrupa salah sahiji panyafaat.[35] Dina sababaraha riwayat anu aya dina sumber hadis Syiah jeung Ahlus Sunnah, disebutkeun yén para nabi, ulama agama, para syuhada,[36] orang-orang beriman,[37] jeung para penghafal Al-Qur'an[38] dianggap salaku panyafaat. Ogé, dumasar kana sababaraha riwayat dina sumber hadis Syiah, hiji tatanggana bisa nyafaatkeun tatanggana, sarta dulur bisa nyafaatkeun dulurna.[39] Dina sababaraha riwayat, taubat ogé dianggap salaku salah sahiji panyafaat.[40]

Anu Disafaatkeun

Rasulullah SAW:
و أمّا شَفاعَتِي ففي أصحابِ الكَبائرِ ما خَلا أهلَ الشِّركِ و الظُّلمِ

"Syafaat abdi pikeun jalma anu ngalakukeun dosa-dosa ageung, sareng henteu ngalingkup ka jalma musyrik sareng jalma zalim."

Syaikh Shaduq, Al-Khishal, 1362 HS, jilid 2, kaca 355.

Ngeunaan saha waé anu bakal disafaatkeun ku para panyafaat, aya béda pendapat diantara para ulama Muslim.[41] Imamiyah dumasar kana Surah Al-Anbiya' ayat 28[42] jeung riwayat-riwayat ti para Imam Maksum AS,[43] percaya yén syafaat ngan ukur pikeun jalma anu Allah ridha kana agamana, naha anjeunna ngalakukeun dosa-dosa besar atanapi dosa-dosa leutik.[44] Maranéhna ogé, dumasar kana sababaraha riwayat ti para Imam Maksum,[45] nganggap yén jalma anu tobat henteu peryogi syafaat deui.[46] Asy'ariyah jeung Murji'ah ogé, saperti Imamiyah, percaya yén jalma anu ngalakukeun dosa-dosa besar ti umat Rasulullah SAW ogé tiasa tiasa katampi syafaat.[47] Sabalikna, Mu'tazilah, Khawarij, jeung Zaidiyah boga pamadegan yén syafaat ngan ukur pikeun mukmin anu geus tobat tina dosa-dosana,[48] sarta ku ngagunakeun sababaraha ayat Al-Qur'an saperti Surah Al-Baqarah ayat 48 jeung Surah Ghafir ayat 18, maranéhna nganggap yén jalma anu ngalakukeun dosa besar anu henteu tobat henteu katutupan ku syafaat Rasulullah SAW.[49]

Imamiyah jeung sabagéan ageung golongan Muslim sanésna, ku ngagunakeun ayat-ayat sapertos Surah Ghafir ayat 18[50] sareng riwayat-riwayat ti Rasulullah SAW[51] sareng para Imam Syiah AS,[52] sapuk yén jalma musyrik sareng kafir moal meunang syafaat.[53]

Imam Ja'far ash-Shadiq AS nyebatkeun hiji riwayat ti Rasulullah SAW anu nyatakeun yén jalma anu ngaréméhkeun salat bakal ditolak tina syafaat.[54] Ogé, dumasar kana sababaraha riwayat Syiah, Nashibi (nu benci ka Ahlulbait), raja anu zalim, sareng ghulat (anu ngaleuwihan dina agama), moal katampa syafaat.[55]

Syafaat Lumangsung Ku Idin Allah

Para ulama Muslim sapuk yén syafaat ti para panyafaat, ogé ditampina syafaat pikeun anu disafaatkeun, sadayana dumasar kana idin Allah. Maranéhna ngagunakeun ayat-ayat sapertos Surah Al-Baqarah ayat 255,[56] Surah Yunus ayat 3,[57] Surah Thaha ayat 109,[58] Surah An-Najm ayat 26,[59] anu dina ayat-ayat éta ditegeskeun yén syafaat lumangsung ku idin Allah.

Sabagian, dumasar kana ayat sapertos ayat "قُلْ لِلَّهِ الشَّفَاعَةُ جَمِیعًا; (Carioskeun: 'Sadaya syafaat téh milik Allah.')"[60][61] sareng ayat "مَا لَکُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِیٍّ وَلَا شَفِیعٍ; (Henteu aya panyalindung sareng panyafaat pikeun anjeun salian ti Anjeunna.)",[62] ngan ukur ngahususkeun syafaat pikeun Allah wungkul.[63] Dina ngaréspon aranjeunna, dicarioskeun yén syafaat téh milik Allah; tapi para mufassir sapuk yén dumasar kana Surah Al-Isra' ayat 79 sareng riwayat-riwayat anu aya di handapeunana,[64] Allah parantos masihan pangkat éta - anu dina ayat disebut Maqam Mahmud - ka Rasulullah SAW.[65] Sabagian deui ngagunakeun ayat-ayat anu nunjukkeun yén syafaat lumangsung sareng ditampi ku idin Allah, sareng nyarios yén leres syafaat téh milik Allah, tapi Allah, dumasar kana ayat-ayat ieu, parantos masihan idin éta ka sabagian hamba-hamba-Na anu deukeut.[66]

Bantahan Wahhabi Ngeunaan Ménta Syafaat Ka Mayit

Ibnu Taimiyah jeung anu nuturkeun anjeunna, sabagian penganut Wahhabi, nganggap ménta syafaat ka Rasulullah SAW sareng para panyafaat anu sanésna sanggeus pupusna atanapi dina henteuna aranjeunna, ménta syafaat sacara umum ka salian ti Allah, mangrupa bid'ah jeung syirik.[67] Ibnu Taimiyah nyatakeun yén teu aya sahijina para sahabat anu ménta syafaat ka Rasulullah SAW sanggeus pupusna Rasulullah SAW, sareng teu aya sahijina fuqaha opat mazhab anu méré fatwa yén éta mustahab atanapi wajib. Ku kituna, ménta syafaat mangrupa kalakuan anu teu aya dalilna sareng ngalanggar kabiasaan para sahabat jeung fuqaha.[68] Abdul Aziz bin Baz (mufti Wahabi ti Arab Saudi) dina jawaban kana hiji pananya fatwa nyatakeun yén syafaat téh milik Allah, Rasulullah SAW, sareng para panyafaat anu sanésna sanggeus pupusna henteu tiasa ngalakukeun nanaon dina milik éta. Ku kituna, ménta syafaat ka jalma anu parantos pupus sareng henteu mampuh ngalakukeun nanaon, mangrupa syirik.[69]

Imam Ja'far ash-Shadiq AS
إِنَّ شَفَاعَتَنَا لَا تَنَالُ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلَاةِ

"Syafaat kami moal nepi ka jalma anu nganggap énténg salat."

Syaikh Shaduq, Man La Yahdhuruhu al-Faqih, 1413 H, jilid 1, kaca 206.

Sayyid Ali Milani, saurang ahli teologi Syiah, ngajadikeun dasar hiji riwayat tina sumber Ahlus Sunnah sareng nyatakeun yén para sahabat dina sababaraha kaayaan, ménta syafaat ka Rasulullah SAW sanggeus pupusna anjeunna.[70] Dumasar kana riwayat ieu, dina mangsa khilafah Umar bin Khattab, kajadian halodo. Bilal bin Harits, salah saurang sahabat Rasulullah SAW, nganjang ka makam Nabi sareng tawasul ka anjeunna pikeun ménta hujan ka Allah, supaya umat bisa salamet tina halodo éta.[71]

Numutkeun Ja'far Subhani dina bukuna Aqidah Wahabiyah, ménta syafaat ka para panyafaat anu parantos pupus, lain ménta ka jasad-jasad anu aya dina kuburan; tapi ménta ka roh-roh anu suci sareng hirup, anu hirup di alam barzakh sareng jasad barzahna. Ditegeskeun ogé dina Al-Qur'an yén maranéhna hirup.[72]

Panolakan kana Syafaat sareng Balesanna

Aya sabagian jalma nolak kana sahna syafaat sareng ngajukeun sababaraha alesan, diantarana saperti kieu:

  • Ajaran syafaat, bertentangan sareng prinsip kaadilan, tapi cocog sareng sistem kelaliman jeung kabodoan; Ku kituna, percaya ka éta mangrupa hinaan ka Allah.[73] Nanging, numutkeun Ayatullah Makarim Shirazi, ngahukum jalma anu ngalakukeun kasalahan téh mangrupa wujud kaadilan, sareng nampi syafaat mangrupa wujud karunia jeung kasaéan. kasaéan anu di hiji sisi kusabab aya dasar anu pas dina diri jalma anu disyafaati, jeung di sisi anu sanés kusabab kaagungan, kahormatan, sareng amal shaleh ti anu nyafaatkeun.[74]
  • Ngajangjikeun syafaat ka jalma, ngajadikeun aranjeunna wani jeung teu weléh dina ngalakukeun dosa jeung ngalanggar larangan-larangan Allah.[75] Dicarioskeun yén bantahan ieu ogé tiasa ditujukeun kana ayat-ayat ngeunaan panghampuran dosa ku Allah, sedengkeun teu aya anu ragu yén ayat-ayat ngeunaan panghampuran henteu nyababkeun jalma teu weléh ngalanggar larangan-larangan Allah.[76] Ogé, ayat-ayat ngeunaan syafaat diwatesan ku masyi'ah (kahoyong) Ilahiyah, sareng teu aya anu tiasa yakin yén syafaat ti para panyafaat bakal ngalingkup anjeunna, ku kituna henteu nyababkeun kawani dina ngalakukeun dosa; ngan, pangaruh tina janji syafaat nyaéta ngan ukur masihan harepan ka jalma sareng nyalametkeun aranjeunna tina putus asa tina rahmat Allah.[77]
  • Syafaat nyebabkeun parobahan dina élmu sareng iradah (kakarsa) Allah; ku cara kieu, anu nyafaatkeun nyababkeun Allah ngalakukeun hiji hal anu béda ti anu dipiharep sareng diputuskeun ku Anjeunna mimitina. Tapi, ngarobah pangaweruh sareng kahayang Allah ngabutuhkeun ngarobah dzat Allah, anu mustahil. Ku alatan éta, syafa'at ogé mustahil.[78] Dina jawaban kana éta, dijelaskeun yén nampi syafa'at ku Allah henteu hartosna ngarobah kahayang-Na atanapi ngarobah pangaweruh-Na. Sabalikna, Allah gaduh élmu yén, contona, manusa anu tangtu dina mangsa nu bakal datang bakal ngalaman sababaraha kaayaan. Élmu ngeunaan parobahan ieu sanés hartosna aya parobahan dina élmu-Na. Ku kituna, kahayang Allah nuju kana kaayaan-kaayaan éta, hartosna yén éta manusa dina hiji waktos, dumasar kana sabab sareng kaayaan, ngagaduhan kaayaan anu tangtu, sareng dina kaayaan éta, Allah nuju kahayang pikeun anjeunna. Dina waktos anu sanés, dumasar kana sabab sareng kaayaan anu sanés, anjeunna ngalaman kaayaan anu sanés, sareng Allah ogé nuju kahayang anu sanés pikeun anjeunna. Hal-hal éta henteu nyababkeun parobahan dina élmu sareng kahayang Allah.[79]

Panolakan Syafaat di Akhirat

Sabagian, dumasar kana ayat "یَوْمٌ لَا بَیْعٌ فِیهِ وَ لَا خُلَّةٌ وَ لَا شَفَاعَةٌ...; (Dinten anu henteu aya jual-beli di jerona, henteu aya manfaat tina silaturahmi, sareng henteu aya syafaat anu ngagentos anjeun...)",[80][81] sareng sababaraha ayat Al-Qur'an anu sanés,[82] ngan ukur nganggap syafaat aya di dunya waé sareng nampik ayana di akhirat.[83] Tentu waé, numutkeun Ayatullah Subhani, ayat ieu henteu nampik syafaat sacara mutlak di akhirat; tapi, dumasar kana kalimah "لا خُلة", ngan ukur nampik syafaat anu palsu.[84] Dina syafaat anu palsu, anu ménta syafaat, tanpa ngalaksanakeun kawajiban sareng amal agama-na, ngan ku dasar silaturahmi sareng hubunganana sareng anu nyafaatkeun, sapertos anu kajantenan di dunya, ménta syafaat ka anjeunna.[85] Sabagian mufassir ogé boga pamadegan yén ayat ieu henteu nampik syafaat sacara mutlak di akhirat; tapi ngan nampik syafaat pikeun jalma non-mukmin.[86] Dina sababaraha sumber hadis Syiah sareng Ahlus Sunnah, aya ogé riwayat-riwayat anu ngajelaskeun syafaat ti para panyafaat di akhirat.[87]

Bibliografi

Sababaraha karya anu ditulis ngeunaan syafaat di antarana:

  • (الشفاعة فی الکتاب و السنة) Asy-Syafa'ah fi al-Kitab wa al-Sunnah: karya Ja'far Subhani. Buku ieu ngawengku dalapan bab. Bab kahiji ngeunaan pandangan para ulama Muslim ngeunaan syafaat. Bab kadua ngabahas syafaat dina Al-Qur'an, sareng bab katilu dikhususkeun pikeun ngahartikeun syafaat sareng jenis-jenisna. Bab kaopat ngeunaan dasar-dasar syafaat, sareng bab kalima ngeunaan manfaatna. Bab kagenep dina buku ieu ngeunaan ménta syafaat ka jalma-jalma anu parantos diidinan ku Allah, sareng bab katujuh patali jeung paparan sababaraha masalah ngeunaan ménta syafaat. Panulis dina bab panungtungan bukuna ogé ngumpulkeun hadits-hadis ngeunaan syafaat anu diriwayatkeun dina sumber-sumber riwayat Syiah sareng Sunni.[88]
  • (الشفاعة) Asy-Syafa'ah: karya Sayyid Kamal Haidari. Buku ieu ngawengku hiji bubuka sareng genep bab. Bab kahiji ngeunaan definisi syafaat sacara bahasa sareng istilah sareng jenis-jenisna. Bab kadua patali jeung manfaat syafaat, sareng bab katilu dikhususkeun pikeun ngabahas sanggahan sareng keraguan ngeunaan masalah syafaat. Bab kaopat ngabahas ngeunaan sarat-sarat pikeun anu disyafaati, sareng bab kalima ngeunaan para panyafaat. Bab kagenep dina buku ieu ogé ngabahas kaidinan ménta syafaat ka para panyafaat.[89]
  • (الشفاعة العظمی فی یوم القیامة) Asy-Syafa'ah al-'Uzhma fi Yaum al-Qiyamah: karya Fakhruddin ar-Razi. Dina buku ieu, saatos ngahartikeun syafaat sareng nerangkeun wates-watesna, anjeunna ngabahas sareng ngritik pandangan Khawarij sareng Mu'tazilah ngeunaan syafaat, ogé pandangan Ahlul Kitab dina topik syafaat.[90]
  • (إثبات الشفاعة) Itsbat asy-Syafa'ah: karya Syamsuddin adz-Dzahabi, sejarawan sareng ahli riwayat Ahlus Sunnah dina abad kadalapan Hijriah. Panulis dina karyana ieu ngumpulkeun sababaraha riwayat ngeunaan syafaat anu diriwayatkeun ti para Sahabat.[91]

Tempo Ogé

Tawasul

Catetan Handap

  1. Allamah Hilli, Kasyful Murad, 1413 H, kaca 416; Jurjani, Syarhul Mawaqif, 1325 H, jilid 8, kaca 312.
  2. Allamah Majlisi, Haqqul Yaqin, Islamicah Publications, jilid 2, kaca 445.
  3. Ibnu Taimiyah, Majmu' al-Fatawa, 1416 H, jilid 1, kaca 313-314.
  4. Syaikh Shaduq, Al-Amali, 1417 H, kaca 370.
  5. Contona, tingali Allamah Majlisi, Biharul Anwar, 1983 M, jilid 8, kaca 29.
  6. Contona, tingali Sayyid Murtadha, Syarh Jumal al-'Ilm wa al-'Amal, 1419 H, kaca 157; Allamah Majlisi, Biharul Anwar, 1983 M, jilid 8, kaca 29; Fakhrur Razi, At-Tafsir al-Kabir, 1420 H, jilid 3, kaca 496.
  7. Contona, tingali Qadhi 'Abdul Jabbar, Syarh al-Ushul al-Khamsah, 1422 H, kaca 463.
  8. Makarim Syirazi, Tafsir Nemuneh, Dar al-Kutub al-Islamiyah, jilid 1, kaca 273.
  9. Contona, tingali Kulaini, Al-Kafi, 1407 H, jilid 8, kaca 101; Syaikh Shaduq, Man La Yahdhuruhu al-Faqih, 1413 H, jilid 3, kaca 574.
  10. Contona, tingali Bukhari, Shahih al-Bukhari, 1422 H, jilid 9, kaca 139; Nasa'i, Sunan an-Nasa'i, 1406 H, jilid 2, kaca 229.
  11. Fanni ashl, "Asy-Syafa'ah min Wijhati Nadzhar Shadil Mutallihin", kaca 110.
  12. Fakhrur Razi, Asy-Syafa'at al-'Uzhma fi Yaum al-Qiyamah, 1988 M, kaca 7-10.
  13. Sayyid Murtadha, Rasa'il Asy-Syarif ar-Radhi, 1405 H, jilid 1, kaca 150; Syaikh Thusi, At-Tibyan, Dar Ihya' at-Turats al-'Arabi, jilid 1, kaca 213.
  14. Muthahhari, Majmu'ah Atsar, 1389 HS, jilid 1, kaca 254.
  15. Makarim Syirazi, Tafsir Nemuneh, Dar al-Kutub al-Islamiyah, jilid 1, kaca 271-272.
  16. Khomeini, Syarh Chehel Hadits, 1380 HS, kaca 150; Muthahhari, 'Adl Ilahi, 1391 HS, kaca 226-230; Subhani, Asy-Syafa'ah fil Kitab was Sunnah, Qom, kaca 29-30.
  17. Muthahhari, 'Adl Ilahi, 1391 HS, kaca 226-230; Subhani, Asy-Syafa'ah fil Kitab was Sunnah, Qom, kaca 29-30.
  18. Subhani, Istifta'at, 1389 HS, jilid 2, kaca 15.
  19. Allamah Majlisi, Biharul Anwar, 1983 M, jilid 102, kaca 247-249.
  20. Muthahhari, 'Adl Ilahi, 1391 HS, kaca 235.
  21. Contona, tingali Syaikh Mufid, Awa'il al-Maqalat, 1413 H, kaca 79; Sayyid Murtadha, Syarh Jumal al-'Ilm wa al-'Amal, 1419 H, kaca 156; Jurjani, Syarhul Mawaqif, 1325 H, jilid 8, kaca 312.
  22. Surat Al-Isra', ayat 79.
  23. Contona, tingali Thabarsi, Majma' al-Bayan, 1415 H, jilid 6, kaca 284; Thabari, Jami' al-Bayan, 1412 H, jilid 15, kaca 97; Fakhrur Razi, At-Tafsir al-Kabir, 1420 H, jilid 21, kaca 387.
  24. Syaikh Mufid, Awa'il al-Maqalat, 1413 H, kaca 79-80.
  25. Contona, tingali Syaikh Mufid, Awa'il al-Maqalat, 1413 H, kaca 79-80; Allamah Majlisi, Biharul Anwar, 1983 M, jilid 8, kaca 41-42.
  26. Surah Maryam, ayat 87.
  27. Syaikh Thusi, At-Tibyan, jilid 7, kaca 150.
  28. Contona, tingali Syaikh Thusi, At-Tibyan, jilid 7, kaca 150; Thabarsi, Majma' al-Bayan, 1415 H, jilid 6, kaca 452; Thabathaba'i, Al-Mizan, Penerbit Ismailiyan, jilid 14, kaca 111.
  29. Thabarsi, Majma' al-Bayan, 1415 H, jilid 6, kaca 452; Thabathaba'i, Al-Mizan, Penerbit Ismailiyan, jilid 14, kaca 111.
  30. Syaikh Thusi, At-Tibyan, jilid 7, kaca 150.
  31. Fakhruddin Ar-Razi, At-Tafsir al-Kabir, 1420 H, jilid 3, kaca 499.
  32. Al-Qummi, Tafsir Al-Qummi, 1404 H, jilid 2, kaca 57.
  33. Contona, tingali Al-Huwaizi, Nur ats-Tsaqalain, 1415 H, jilid 3, kaca 361.
  34. Contona, tingali Thabarsi, Majma' al-Bayan, 1413 H, jilid 9, kaca 296; Thabathaba'i, Al-Mizan, Penerbit Ismailiyan, jilid 19, kaca 40; Fakhruddin Ar-Razi, At-Tafsir al-Kabir, 1420 H, jilid 28, kaca 256.
  35. Nahjul Balaghah, disunting ku Shubhi Shalih, Khutbah 176, kaca 252.
  36. Syaikh Shaduq, Al-Khishal, 1362 HS, jilid 1, kaca 156; Ahmad bin Hanbal, Musnad Ahmad, 1421 H, jilid 34, kaca 90.
  37. Al-Kulaini, Al-Kafi, 1407 H, jilid 8, kaca 101.
  38. Al-Hurr Al-Amili, Wasail asy-Syiah, 1416 H, jilid 6, kaca 169; At-Tirmidzi, Sunan at-Tirmidzi, 1395 H, jilid 5, kaca 171.
  39. Contona, tingali Al-Kulaini, Al-Kafi, 1407 H, jilid 8, kaca 101.
  40. Contona, tingali Nahjul Balaghah, disunting ku Shubhi Shalih, Hikmah ka-371, kaca 540.
  41. Bahbahani, Asy-Syafa'ah, 1392 HS, kaca 33.
  42. Contona, tingali Thabathaba'i, Al-Mizan, Penerbit Ismailiyan, jilid 14, kaca 277.
  43. Contona, tingali Al-Allamah Al-Majlisi, Bihar al-Anwar, 1983 M, jilid 8, kaca 34.
  44. Contona, tingali Syaikh Shaduq, Al-I'tiqadat, 1414 H, kaca 66.
  45. Contona, tingali Syaikh Shaduq, Man La Yahdhuruhu al-Faqih, 1413 H, jilid 3, kaca 574.
  46. Contona, tingali Syaikh Shaduq, Man La Yahdhuruhu al-Faqih, 1413 H, jilid 3, kaca 574; Syaikh Shaduq, Al-I'tiqadat, 1414 H, kaca 66.
  47. Sayyid Murtadha, Syarh Jumal al-'Ilm wa al-'Amal, 1419 H, kaca 157; Fakhruddin Ar-Razi, At-Tafsir al-Kabir, 1420 H, jilid 3, kaca 496–497.
  48. Contona, tingali Qadhi 'Abdul Jabbar, Syarh al-Ushul al-Khamsah, 1422 H, kaca 463; Sayyid Murtadha, Syarh Jumal al-'Ilm wa al-'Amal, 1419 H, kaca 156; Subhani, Buhuts fi al-Milal wa an-Nihal, jilid 3, kaca 206.
  49. Contona, tingali Qadhi 'Abdul Jabbar, Syarh al-Ushul al-Khamsah, 1422 H, kaca 464; Al-Jurjani, Syarh al-Mawaqif, 1325 H, jilid 8, kaca 313.
  50. Fakhruddin Ar-Razi, At-Tafsir al-Kabir, 1420 H, jilid 3, kaca 496.
  51. Contona, tingali Ibnu Majah, Sunan Ibni Majah, Dar Ihya' al-Kutub al-'Arabiyyah, jilid 2, kaca 1440.
  52. Contona, tingali Syaikh Shaduq, Al-Khishal, 1362 HS, jilid 2, kaca 355.
  53. Syaikh Shaduq, Al-I'tiqadat, 1414 H, kaca 66; Fakhruddin Ar-Razi, At-Tafsir al-Kabir, 1420 H, jilid 3, kaca 496.
  54. Kulaini, Al-Kafi, 1407 H, jilid 6, kaca 400.
  55. Barqi, Al-Mahasin, 1371 H, jilid 1, kaca 186; Allamah Majlisi, Biharul Anwar, 1983 M, jilid 25, kaca 268–269.
  56. Thabarsi, Majma' al-Bayan, 1415 H, jilid 4, kaca 60; Fakhruddin Ar-Razi, At-Tafsir al-Kabir, 1420 H, jilid 7, kaca 11.
  57. Thabarsi, Majma' al-Bayan, 1415 H, jilid 5, kaca 56; Makarim Shirazi, Tafsir Nemuneh, Dar al-Kutub al-Islamiyyah, jilid 17, kaca 127.
  58. Fakhruddin Ar-Razi, At-Tafsir al-Kabir, 1420 H, jilid 22, kaca 101.
  59. Syaikh Thusi, At-Tibyan, Dar Ihya' at-Turats al-'Arabi, jilid 9, kaca 429-430.
  60. Surah Az-Zumar, ayat 44.
  61. Mahdi Elahi Qomshe'i, Tarjumeh Qur'an Karim, Penerbit Fatimah az-Zahra AS, kaca 207.
  62. Surah as-Sajdah, ayat 4.
  63. Subhani, Al-Syafa'ah fi al-Kitab wa as-Sunnah, Qom, kaca 19 sareng 58.
  64. Contona, tingali Al-Allamah Al-Majlisi, Bihar al-Anwar, 1983 M, jilid 8, kaca 48; Al-Bukhari, Shahih al-Bukhari, 1422 H, jilid 6, kaca 86; As-Suyuthi, Ad-Durr al-Mantsur, Dar al-Fikr, jilid 5, kaca 377.
  65. Contona, tingali Ath-Thabari, Jami' al-Bayan, 1412 H, jilid 15, kaca 97; Thabarsi, Majma' al-Bayan, 1415 H, jilid 6, kaca 284; Al-Qurthubi, Tafsir al-Qurthubi, 1384 H, jilid 10, kaca 309.
  66. Contona, tingali Thabathaba'i, Al-Mizan, Penerbit Ismailiyan, jilid 1, kaca 156 sareng jilid 17, kaca 270.
  67. Contona, tingali Ibnu Taimiyah, Majmu' al-Fatawa, 1416 H, jilid 1, kaca 159; Ibnu Abdul Wahhab, Ar-Rasa'il asy-Syakhshiyyah, Universitas Al-Imam Muhammad bin Su'ud, kaca 154; Al-Munajjid, Situs Islam Sawal wa Jawab, 1430 H, jilid 1, kaca 938.
  68. Ibnu Taimiyah, Majmu' al-Fatawa, 1416 H, jilid 1, kaca 161-162.
  69. Al-Munajjid, Situs Islam Sawal wa Jawab, 1430 H, jilid 1, kaca 938.
  70. Al-Husaini Al-Milani, Ar-Radd 'ala Ibni Taimiyah fi asy-Syafa'ah wa az-Ziyarah wa al-Istighatsah, 1435 H, kaca 65-66.
  71. Contona, tingali Al-'asqalani, Fath al-Bari, 1379 H, jilid 2, kaca 495.
  72. Subhani, Aqidah al-Wahhabiyyah, Jami'ah al-Mudarrisin Hauzah Ilmiyyah Qom, kaca 283-284.
  73. Kasravi, Khoda Ba Mast; Bekhanand va Davari Konand, 1323 HS, kaca 32-33.
  74. Makarim Shirazi, Payam-e Qur'an, 1386 HS, jilid 6, kaca 533.
  75. Contona, tingali Qalamdaran, Rah-e Nejat az Syarr al-Ghulat, kaca 286.
  76. Thabathaba'i, Al-Mizan, Penerbit Ismailiyan, jilid 1, kaca 165; Muthahhari, 'Adl Ilahi, 1391 HS, kaca 241.
  77. Thabathaba'i, Al-Mizan, Penerbit Ismailiyan, jilid 1, kaca 165; Muthahhari, 'Adl Ilahi, 1391 HS, kaca 241.
  78. Contona, tingali Rasyid Rida, Tafsir al-Manar, 1990 M, jilid 1, kaca 255; Qalamdaran, Rah-e Nejat az Syarr al-Ghulat, kaca 362.
  79. Thabathaba'i, Al-Mizan, Penerbit Ismailiyan, jilid 1, kaca 164-165; Haidari, Asy-Syafa'ah, 1425 H, kaca 161-162.
  80. Surah Al-Baqarah, ayat 254.
  81. Makarim Shirazi, Tarjumeh Qur'an Karim, 1380 HS, kaca 42.
  82. Surah Ad-Dukhan, ayat 41.
  83. Contona, tingali Qalamdaran, Rah-e Nejat az Syarr al-Ghulat, kaca 294-295; Rasyid Rida, Tafsir al-Manar, 1990 M, jilid 1, kaca 255.
  84. Subhani, Mansyur Javid, 1388 HS, jilid 8, kaca 210.
  85. Al-Mudarrisi, Tafsir al-Hidayah, 1377 HS, jilid 7, kaca 91.
  86. Contona, tingali Syaikh Thusi, At-Tibyan, Dar Ihya' at-Turats al-'Arabi, jilid 2, kaca 306; Thabarsi, Majma' al-Bayan, 1415 H, jilid 2, kaca 156.
  87. Contona, tingali Al-Allamah Al-Majlisi, Bihar al-Anwar, 1983 M, jilid 8, kaca 34-37; Muslim, Shahih Muslim, Dar Ihya' at-Turats al-'Arabi, jilid 1, kaca 188-191.
  88. Subhani, Al-Syafa'ah fi al-Kitab wa al-Sunnah, Qum, kaca 93.
  89. Haidari, Al-Syafa'ah, 1425 H, kaca 433-439.
  90. Fakhr ar-Razi, Al-Syafa'ah al-'Uzhma fi Yaum al-Qiyamah, 1988 M, kaca 4-5 sareng 7-10.
  91. Adz-Dzahabi, Itsbat asy-Syafa'ah, 1420 H, kaca 69-70.

Daptar Pustaka

  • Al-Qur'an.
  • Nahj al-Balaghah, disunting ku Subhi Shalih, Qum, Markaz al-Buhuts al-Islamiyah, 1374 HS.
  • Ibnu 'Abdul Wahhab, Muhammad, ar-Rasa'il asy-Sakhshiyyah, Riyadh, Jamiah al-Imam Muhammad bin Su'ud, tanpa tahun.
  • Ibnu Taimiyah, Ahmad bin 'Abdul Halim, Majmu' al-Fatawa, Madinah, Majma' al-Malik Fahd li Thiba'ah al-Mushaf asy-Syarif, 1416 H.
  • Ibnu Majah, Muhammad bin Yazid, Sunan Ibnu Majah, Beirut, Dar Ihya' al-Kutub al-'Arabiyah, tanpa tahun.
  • Ahmad bin Hanbal, Ahmad bin Muhammad, Musnad Ahmad, tanpa tempat, Muassasah ar-Risalah, 1421 H.
  • Al-Hiqi asy-Syahri, Mahdi, Tarjamah al-Qur'an al-Karim (Terjemahan Al-Qur'an), Qum, tanpa penerbit, 1421 H.
  • Al-Bukhari, Muhammad bin Isma'il, Shahih al-Bukhari, diteliti oleh Muhammad Zuhair bin Nashir an-Nashir, Damaskus, Dar Thauq an-Najah, 1422 H.
  • Al-Barqi, Ahmad bin Muhammad, al-Mahasin, Qum, Dar al-Kutub al-Islamiyah, cetakan kedua, 1371 H.
  • Al-Bahbihani, 'Abdullah, Asy-Syafa'ah, Qum, al-Majma' al-'Alami li Ahl al-Bait AS, 1392 HS.
  • At-Tirmidzi, Muhammad bin 'Isa, Sunan at-Tirmidzi, Mesir, Syarikat Maktabah wa Mathba'ah Mushthafa al-Babi al-Halabi, cetakan kedua, 1395 H.
  • Al-Jurjani, Mir Sayyid Syarif, Syarh al-Mawaqif, Qum, Asy-Syarif ar-Radhi, 1325 H.
  • Al-Hurr al-'Amili, Muhammad bin Hasan, Wasail asy-Syi'ah, Qum, Muassah Al al-Bait as, 1416 H.
  • Al-Husaini al-Milani, Sayyid 'Ali, ar-Radd 'ala Ibni Taimiyah fi asy-Syafa'ah wa az-Ziyarah wa al-Istighatsah, Qum, Nashr al-Haqaiq, 1435 H.
  • Al-Huwaizi, 'Abd 'Ali bin Jum'ah, Nur ats-Tsaqalain, diteliti oleh Sayyid Hasyim Rasuli al-Mahalati, Qum, al-Isma'iliyan, cetakan keempat, 1415 H.
  • Al-Haideri, Sayyid Kamal, Asy-Syafa'ah, Qum, Dar Faraiqid, 1425 H.
  • Al-Khomeini, Sayyid Ruhullah, Syarh Chehel hadis (Penjelasan 40 Hadits), Qum, Muassasah Tanzhim wa Nasyr Atsar Imam Khomeini, 1380 HS.
  • Adz-Dzahabi, Syamsuddin, Itsbat asy-Syafa'ah, Riyadh, Maktabah Adhwa' as-Salaf, 1420 H.
  • Rasyid Rida, Muhammad, Tafsir al-Manar, tanpa tempat, al-Hai'ah al-Mishriyah al-'Ammah lil Kitab, 1990 M.
  • Subhani, Ja'far, Masyru' al-Jawid, Qum, Muassasah Imam Shadiq as, 1388 HS.
  • Subhani, Ja'far, al-A'in wa al-Wahhabiyyah, Qum, Jami'ah al-Mudarrisin Hauzah 'Ilmiyah Qum, tanpa tahun.
  • Subhani, Ja'far, Istifta'at, Qum, Muassasah Imam Shadiq AS, 1389 HS.
  • Subhani, Ja'far, Asy-Syafa'ah fi al-Kitab wa as-Sunnah, Qum, tanpa penerbit, tanpa tahun.
  • Subhani, Ja'far, Buhuts fi al-Milal wa an-Nihal, Qum, Muassasah an-Nasyr al-Islami, tanpa tahun.
  • Sayyid Murtadha, 'Ali bin al-Husain, Rasa'il asy-Syarif ar-Radhi, Qum, Dar al-Qur'an al-Karim, 1405 H.
  • Sayyid Murtadha, 'Ali bin al-Husain, Syarh Jumal al-'Ilm wa al-'Amal, Tehran, Dar al-Usrah, 1419 H.
  • As-Suyuthi, Jalaluddin, ad-Durr al-Mantsur, Beirut, Dar al-Fikr, tanpa tahun.
  • Syaikh Shaduq, Muhammad bin 'Ali, al-I'tiqadat, Qum, Kongres Syaikh Mufid, cetakan kedua, 1414 H.
  • Syaikh Shaduq, Muhammad bin 'Ali, al-Amali, Qum, Muassasah al-Bi'tsah, 1417 H.
  • Syaikh Shaduq, Muhammad bin 'Ali, al-Khishal, disunting oleh Ali Akbar Ghaffari, Qum, Jami'ah al-Mudarrisin, cetakan pertama, 1362 HS.
  • Syaikh Shaduq, Muhammad bin 'Ali, Man La Yahdhuruhu al-Faqih, disunting oleh Ali Akbar Ghaffari, Qum, Dar al-Islami, cetakan kedua, 1413 H.
  • Syaikh Thusi, Muhammad bin Hasan, at-Tibyan fi Tafsir al-Qur'an, Beirut, Dar Ihya' at-Turats al-'Arabi, tanpa tahun.
  • Syaikh Mufid, Muhammad bin Muhammad, Awa'il al-Maqalat, Qum, al-Mu'tamar al-'Alami li Alfiyah asy-Syaikh al-Mufid, 1413 H.
  • Ath-Thabathaba'i, Sayyid Muhammad Husain, al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an, Qum, Isma'iliyan, tanpa tahun.
  • Ath-Thabarsi, Fadhl bin Hasan, Majma' al-Bayan, Beirut, Muassasah al-A'lami lil Mathbu'at, 1415 H.
  • Ath-Thabari, Muhammad bin Jarir, Jami' al-Bayan, Beirut, Dar al-Ma'rifah, 1412 H.
  • Al-'asqalani, Ahmad bin 'Ali, Fath al-Bari, Beirut, Dar al-Ma'rifah, 1379 H.
  • Allamah al-Hilli, Hasan bin Yusuf, Kasyf al-Murad fi Syarh Tajrid al-I'tiqad, Qum, Muassasah an-Nasyr al-Islami, 1413 H.
  • Allamah al-Majlisi, Muhammad Baqir, Bihar al-Anwar, Beirut, Muassasah al-Wafa', 1983 M.
  • Allamah al-Majlisi, Muhammad Baqir, Haqq al-Yaqin, Tehran, al-Islamiyah, tanpa tahun.
  • Fakhruddin ar-Razi, Muhammad bin 'Umar, at-Tafsir al-Kabir, Beirut, Dar Ihya' at-Turats al-'Arabi, 1420 H.
  • Fakhruddin ar-Razi, Muhammad bin 'Umar, Asy-Syafa'ah al-'Uzhma fi Yaum al-Qiyamah, Kairo, al-Maktabah al-Azhariyah lit Turats, 1988 M.
  • Fanni Ashl, 'Abbas, "Asy-Syafa'ah az Didgah Shadr al-Muta'allihin", Andisyah Dini, No. 33, tahun 1388 HS.
  • Al-Qadhi 'Abdul Jabbar, 'Abdul Jabbar bin Ahmad, Syarh al-Ushul al-Khamsah, Beirut, Dar Ihya' at-Turats al-'Arabi, 1422 H.
  • Al-Qurthubi, Syamsuddin, Tafsir al-Qurthubi, Kairo, Dar al-Kutub al-Mishriyah, 1384 H.
  • Qalamdaran, Haidar 'Ali, Rah Najat az Syarr al-Ghulat, tanpa tempat, tanpa penerbit, tanpa tahun.
  • Al-Qummi, 'Ali bin Ibrahim, Tafsir al-Qummi, Qum, Dar al-Kitab, cetakan ketiga, 1404 H.
  • Kasravi, Ahmad, Khuda ba Mast; Bokhonand wa Dawari Konand, Tehran, tanpa penerbit, 1323 HS.
  • Al-Kulaini, Muhammad bin Ya'qub, al-Kafi, disunting oleh Ali Akbar Ghaffari, Tehran, Dar al-Kutub al-Islamiyah, 1407 H.
  • Al-Mudarrisi, Sayyid Muhammad Taqi, Tafsir al-Hidayah, Masyhad, astan Quds Radhawi, Bunyad Pazyuha-haye Islami, cetakan pertama, 1377 HS.
  • Muslim, Ibn al-Hajjaj an-Naisaburi, Shahih Muslim, Beirut, Dar Ihya' at-Turats al-'Arabi, tanpa tahun.
  • Muthahhari, Murtadha, 'Adl Ilahi, Qum, Intisharat Shadra, 1391 HS.
  • Makarim Syirazi, Nashir, Payam-e Qur'an, Tehran, Dar al-Kutub al-Islamiyah, cetakan kesembilan, 1386 HS.
  • Makarim Syirazi, Nashir, Tafsir Nemuneh, Tehran, Dar al-Kutub al-Islamiyah, tanpa tahun.
  • Al-Munjid, Muhammad Shalih, Mausu'ah Islam Sul wa Jawab, tanpa tempat, tanpa penerbit, 1430 H.
  • An-Nasa'i, Ahmad bin Syu'aib, Sunan an-Nasa'i, diteliti oleh Abdul Fattah Abu Ghuddah, Aleppo, Maktab al-Mathbu'at al-Islamiyah, 1406 H.

Tumbu Luar